27. ਭਾਈ ਸੁੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ

• ਨਾਮ: ਭਾਈ ਸੁੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ

• ਦਾਦਾ ਦਾ ਨਾਮ: ਦੁਨੀਚੰਦ ਮਸੰਦ

• ਕਿਸ ਪਰਵਾਰ ਵਲੋਂ ਸੰਬੰਧ: ਪਾਲੀਵਾਲ ਜਟ

• ਕਦੋਂ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ: 8 ਅਕਤੂਬਰ 1700

• ਕਿੱਥੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ: ਕਿਲਾ ਨਿਰਮੋਹਗੜ

• ਕਿਸਦੇ ਖਿਲਾਫ ਲੜੇ: ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਦੇ ਰਾਜੇ ਅਜਮੇਰਚੰਦ

ਭਾਈ ਅਨੂਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਭਰਾ ਭਾਈ ਸੁੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵੀ 8 ਅਕਤੂਬਰ 1700 ਦੇ ਦਿਨ ਨਿਰਮੋਹਗੜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਸਿੰਘਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ। ਭਾਈ ਸੁੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵੀ ਦੁਨੀਚੰਦ ਮਸੰਦ ਦੇ ਪੋਤਰੇ ਸਨ। ਦੁਨੀਚੰਦ ਕਿਸੇ ਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਝੇ ਖੇਤਰ ਦਾ ਮਸੰਦ ਸੀ। ਅਗਸਤ 1700 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਾ ਲੋਹਗੜ ਕਿਲੇ ਦਾ ਦਰਵਾਜਾ ਤੋਡ਼ਨ ਲਈ ਹਾਥੀ ਨੂੰ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਵਾ ਕੇ ਭੇਜਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਹੇ ਸਨ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਦੁਨੀਚੰਦ ਨੂੰ ਹਾਥੀ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਪਰ ਡਰ ਦਾ ਮਾਰਿਆ ਦੁਨੀਚੰਦ ਰਾਤਾਂ-ਰਾਤ ਹੀ ਗਾਇਬ ਹੋ ਗਿਆ। ਘਰ ਪਹੁੰਚਣ ਉੱਤੇ ਉਸਦੀ ਸੱਪ ਦੁਆਰਾ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਮਾਝੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਚੰਦ ਦੀ ਵੱਡੀ ਬਦਨਾਮੀ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਸਲਈ ਦੁਨੀਚੰਦ ਦੇ ਪੋਤਰੇ ਭਾਈ ਅਨੂਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸੁੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਪੁੱਜ ਕੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਲੋਂ ਦੁਨੀਚੰਦ ਦੀ ਹਰਕੱਤ ਦੀ ਮਾਫੀ ਮੰਗੀ। ਭਾਈ ਸੁੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪਾਲੀਵਾਲ ਜਟ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਾਦਾ ਦੁਨੀਚੰਦ ਭਾਈ ਸਾਲੋ ਦਾ ਪੋਤਾ ਸੀ। ਭਾਈ ਸਾਲੋ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਚਾਹੇ ਦੁਨੀਚੰਦ ਨੇ ਬੁਜਦਿਲੀ ਵਿਖਾਈ ਅਤੇ ਉਹ ਡਰ ਦੇ ਮਾਰੇ ਭਾੱਜ ਗਿਆ, ਪਰ ਉਸਦੇ ਪੋਤਰੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦਿਲੇਰ, ਬਹਾਦੁਰ ਅਤੇ ਜੰਗਜੂ ਤਬਿਅਤ ਦੇ ਜੋਧੇ ਸਨ। ਹੁਣ ਉਹ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਕੋਲ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਕਰਣ ਲੱਗ ਗਏ। ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਸ਼੍ਰੀ ਆਨੰਦਗੜ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਛੱਡਕੇ ਨਿਰਮੋਹਗੜ ਦੀ ਪਹਾੜੀ ਉੱਤੇ ਚਲੇ ਗਏ ਤਾਂ ਇਹ ਦੋਨੋ ਵੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਰਹੇ। 8 ਅਕਤੂਬਰ 1700 ਦੇ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਦੇ ਰਾਜੇ ਅਜਮੇਰਚੰਦ ਨੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਫੌਜ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਭਾਈ ਸੁੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਹੋਰ ਸਾਥੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲਕੇ ਪਹਾੜੀ ਫੌਜਾਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਜਬਰਦਸਤ ਲੜਾਈ ਹੋਈ। ਹੱਥਾਂ-ਹੱਥ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਸੁੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਕੜੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਕਈਆਂ  ਦੇ ਹੀ ਸਿਰ ਕਲਮ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਹੀ ਰਹਿਣ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।