2. ਭਾਈ ਜਿੱਤ ਮਲ ਜੀ

• ਨਾਮ: ਭਾਈ ਜਿੱਤ ਮਲ ਜੀ

• ਪਿਤਾ: ਭਾਈ ਸਾਧੂ

• ਦਾਦਾ: ਭਾਈ ਧਰਮਾ ਖੇਸਲਾ

• ਮਾਤਾ: ਬੀਬੀ ਵੀਰੋ ਜੀ (ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਪੁਤਰੀ)

• ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ: ਭੰਗਾਣੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ

• ਕਦੋਂ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ: 1687

• ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ: ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਭੂਆ ਦੇ ਮੁੰਡੇ

ਭਾਈ ਜਿੱਤ ਮਲ ਜੀ, ਭਾਈ ਸਾਧੂ ਦੇ ਪੁੱਤ ਅਤੇ ਭਾਈ ਧਰਮਾ ਖੇਸਲਾ ਦੇ ਪੋਤਰੇ ਸਨ। ਤੁਹਾਡੀ ਮਾਤਾ ਬੀਬੀ ਵੀਰੋ ਜੀ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਪੁਤਰੀ (ਧੀ) ਸੀ। ਭਾਈ ਜੀਤਮਲ ਜੀ ਨੇ ਭੰਗਾਣੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਜੋ 1687 ਵਿੱਚ ਲੜੀ ਗਈ ਸੀ ਦੇ ਦਿਨ ਸ਼ਹੀਦੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਭਾਈ ਜਿੱਤ ਮਲ ਜੀ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ   ਦੇ ਸ਼੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ।  ਭਾਈ ਜਿੱਤ ਮਲ ਜੀ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਭੂਆ (ਭੂਆ) ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਅਪ੍ਰੈਲ 1685 ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀ ਪਾਉਂਟਾ ਸਾਹਿਬ ਨਗਰ ਵਸਾਇਆ ਤਾਂ ਤੁਸੀ ਵੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਉੱਥੇ ਹੀ ਚਲੇ ਗਏ। ਜਦੋਂ 1687 ਵਿੱਚ ਗੜਵਾਲ ਦੇ ਰਾਜੇ ਫ਼ਤਿਹਚੰਦ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਭੰਗਾਣੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਜਿੱਤ ਮਲ ਜੀ ਨੇ ਰਾਜਾ ਫ਼ਤਿਹਚੰਦ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਫੌਜ ਦਾ ਡਟਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਬਚਿਤਰ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਜਿੱਤ ਮਲ ਜੀ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਜਿਕਰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਕੀਤਾ ਹੈ:

ਹਠੀ ਜਿੱਤ ਮਲਂ ਸੁ ਗਾਜੀ ਗੁਲਾਬਂ ॥ ਰਣਂ ਦੇਖੀਐ ਰੰਗ ਰੂਪਂ ਸਰਾਬਂ ॥4॥

----------------------

ਤਬਂ ਜਿੱਤ ਮਲਂ ॥ ਹਰੀ ਚਂਦ ਭਲਂ ॥ ਹਿਰਦੈ ਐਤ ਮਾਰਿਓ ॥ ਸੁ ਖੇਤਂ ਉਤਾਰਿਓ ॥15॥

ਇਸ ਜੁੱਧ ਵਿੱਚ ਜੀਤਮਲ ਨੇ ਹਰੀਚੰਦ ਨੂੰ ਤੀਰ ਮਾਰਿਆ, ਪਰ ਉਹ ਤੱਤਕਾਲ ਹੀ ਘੋੜੇ ਦਾ ਪੈਂਤਰਾ ਬਦਲਕੇ ਬੱਚ ਗਿਆ। ਫਿਰ ਦਾਂਵ-ਘਾਵ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਚਲਦੇ-ਟਾਲਦੇ ਹੋਏ ਦੋਨਾਂ ਦੇ ਤੀਰ ਚਲੇ, ਦੋਨਾਂ ਦੇ ਘੋੜਿਆਂ ਨੂੰ ਲੱਗੇ ਅਤੇ ਦੋਨਾਂ ਡਿੱਗ ਪਏ, ਫਿਰ ਸੰਭਲੇ। ਫਿਰ ਤੀਰ ਚਲੇ, ਦੋਨਾਂ ਜਖ਼ਮੀ ਹੋਏ, ਪਰ ਥੋੜੇ, ਫਿਰ ਦੋਨਾਂ ਦੇ ਤੀਰ ਚਲੇ, ਹਰੀਚੰਦ ਦਾ ਤੀਰ ਅਜਿਹਾ ਸਖ਼ਤ ਲਗਿਆ ਕਿ ਜੀਤਮਲ ਜੀ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਿਆ, ਪਰ ਹਰਿਚੰਦ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਲਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਮੂਰੱਛਿਤ ਹੋਕੇ ਡਿਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀ ਉਸਨੂੰ ਚੁੱਕਕੇ ਲੈ ਗਏ। ਇੱਧਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਜੋਧੇ ਜੀਤਮਲ ਜੀ ਦੇ ਪਵਿਤ੍ਰ ਸ਼ਰੀਰ ਨੂੰ ਚੁੱਕਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਕੋਲ ਲੈ ਆਏ, ਜਿਸਦੀ ਸ਼ੂਰਵੀਰਤਾ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਰਾਹਿਆ ਅਤੇ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦਿੱਤਾ।