24. ਹੰਸਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਬਗਲੇ ਡੂਬੇ

ਫਰੀਦ ਜੀ ਦੇ ਸਮੇਂ 1175–1266 ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ, ਸਿੰਧ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮੀ ਹਕੂਮਤ ਪੱਕੀ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਣ ਮੁਸਲਮਾਨ ਫਕੀਰਾਂ ਦਾ ਪਸਾਰਾ ਬਹੁਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਸਲੀ ਖੁਦਾ ਦੀ ਬੰਦਗੀ ਕਰਣ ਵਾਲੇ ਫਕੀਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪੇਟੂ ਅਤੇ ਲੁਟੇਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਵੀ ਫ਼ਕੀਰੀ ਧਾਰਣ ਕਰ ਲਈ ਸੀ। ਪਾਖੰਡ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਦਿਨ ਸਨ ਅਤੇ ਕਰੀਬ ਚਾਰ ਵਜੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਫਰੀਦ ਜੀ ਹੁਜਰੇ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਹੋਏ ਫਕੀਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਵਚਨ–ਵਿਲਾਸ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਪਾਕਪਟਨ ਦੇ ਦਸ ਬਾਰਾਂ ਲੋਕ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਮੁੰਡੇ ਰੌਲਾ ਮਚਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਆ ਪਹੁੰਚੇ। ਕਾਲੇ ਸੂਫ ਦੀਆਂ ਵਸਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਨੇ ਇੱਕ ਤੀਹ–ਬੱਤੀ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਜਵਾਨ ਫਕੀਰ ਨੂੰ ਦਬੋਚਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਮਾਰ–ਮਾਰਕੇ ਉਸਨੂੰ ਬੇਹਾਲ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਦਰਵੇਸ਼ ਜੀ ! ਦਰਵੇਸ਼ ਜੀ ! ਬਾਹਰ ਵਲੋਂ ਆਵਾਜਾਂ ਆਈਆਂ। ਫਰੀਦ ਜੀ ਆਵਾਜਾਂ ਸੁਣਕੇ ਆਸਨ ਵਲੋਂ ਉੱਠਕੇ ਬਾਹਰ ਆਏ। ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵੱਲ ਵੇਖਕੇ ਪੁੱਛਿਆ: ਭਰਾਵੋ ! ਇਸ ਸਾਈਂ ਨੂੰ ਕਾਤੋਂ ਫੜਿਆ ਹੈ  ? ਕਈ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਬੋਲੇ: ਦਰਵੇਸ਼ ਜੀ ! ਉਹ ਚੋਰ ਹੈ, ਸ਼ੈਤਾਨ ਹੈ, ਸਾਈਂ ਨਹੀਂ। ਫਰੀਦ ਜੀ ਬੋਲੇ: ਭਰਾਵੋ ! ਮਾਮਲਾ ਕੀ ਹੈ  ? ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਬੋਲਿਆ ਕਿ: ਦਰਵੇਸ਼ ਜੀ ! ਇਸਨੇ ਅਬਦੁਲਬਾਰੀ ਦੀ ਜਵਾਨ ਕੰਨਿਆ ਨੂੰ ਅਗਵਾਹ ਕਰਣ ਦਾ ਜਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਲੈ ਕੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਡੇ ਵਲੋਂ ਫੜਿਆ ਹੈ, ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਕੁੜੀ ਵਲੋਂ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਵਲੋਂ ਉਹ ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਸੀ। ਘਰ ਦੇ ਜੇਵਰ ਵੀ ਇਹ ਲੈ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ, ਕ੍ਰਿਪਾ ਤੁਸੀ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰੋ ਇਸਦਾ ਕੀ ਕਰਿਏ ? ਦਰਅਸਲ ਇਹ ਫਕੀਰ ਬਣਿਆ ਹੀ ਸ਼ੋਭਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਵਾਰਥ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਪਰ ਉਹ ਫਕੀਰਾਂ ਵਾਲੇ ਗੁਣ ਨਾ ਪਾ ਸਕਿਆ। ਉਹ ਫਕੀਰ ਬੋਲਿਆ: ਦਰਵੇਸ਼ ਜੀ ! ਮੈਨੂੰ ਮਾਫ ਕਰ ਦਿਓ, ਇਹ ਭਲੇ–ਆਦਮੀ ਜੋ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ਉਹ ਪੁਰਾ ਸੱਚ ਹੈ, ਮੈਂ ਗੁਨਾਹਗਾਰ ਹਾਂ। ਫਰੀਦ ਜੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: ਭਾਈ ! ਕਿਸਦੇ ਚੇਲੇ ਹੋ  ? ਫਕੀਰ ਬੋਲਿਆ: ਦਰਵੇਸ਼ ਜੀ ! ਕਿਸੇ ਦਾ ਨਹੀਂ  ?  ਕੋਈ ਮੁਰਸ਼ਿਦ ਜਾਂ ਗੁਰੂ ਧਾਰਣ ਨਹੀ ਕੀਤਾ। ਫਰੀਦ ਜੀ ਬੋਲੇ: ਭਾਈ ! ਬਿਨਾਂ ਮੁਰਸ਼ਿਦ ਹੀ ਫਕੀਰ ਹੋ  ? ਫਕੀਰ ਬੋਲਿਆ: ਦਰਵੇਸ਼ ਜੀ ! ਹਾਂ ਬਿਨਾਂ ਮੁਰਸ਼ਿਦ ਹੀ ਫਕੀਰ ਹਾਂ। ਫਰੀਦ ਜੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: ਭਾਈ ! ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਤੂੰ ਅਗਵਾ ਕੀਤਾ  ? ਫਕੀਰ ਬੋਲਿਆ: ਦਰਵੇਸ਼ ਜੀ ! ਹਾਂ। ਫਰੀਦ ਜੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: ਭਾਈ ! ਕੀ ਕੁੜੀ ਸ਼ੁੱਧ (ਪਾਕਦਾਮਨ) ਹੈ  ? ਫਕੀਰ ਨੇ ਬੋਲਿਆ: ਦਰਵੇਸ਼ ਜੀ ! ਨਹੀਂ, ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਮੈਂ ਸ਼ੁੱਧ  (ਪਾਕਦਾਮਨ) ਨਹੀਂ ਰਹਿਣ ਦਿੱਤਾ। ਫਰੀਦ ਜੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: ਭਾਈ ! ਜੇਵਰ ਅਤੇ ਪੈਸਾ ਕਿੱਥੇ ਹੈ  ? ਫਕੀਰ ਬੋਲਿਆ: ਦਰਵੇਸ਼ ਜੀ ! ਸਭ ਚੀਜਾਂ ਬਾਹਰ ਦਬਾਈਆਂ ਹਨ। ਫਰੀਦ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਭਾਈ ! ਸਭ ਚੀਜਾਂ ਵਾਪਸ ਕਰ ਦਿੳ। ਫਰੀਦ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਸਲੋਕ ਉਚਾਰਣ ਕੀਤਾ:

ਹੰਸਾ ਦੇਖਿ ਤਰੰਦਿਆ ਬਗਾ ਆਇਆ ਚਾਉ ॥

ਡੁਬਿ ਮੁਏ ਬਗ ਬਪੁੜੇ ਸਿਰੁ ਤਲਿ ਉਪਰਿ ਪਾਉ ॥੧੨੨॥  ਅੰਗ 1384

ਮੈ ਜਾਣਿਆ ਵਡ ਹੰਸੁ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈ ਕੀਤਾ ਸੰਗੁ ॥

ਜੇ ਜਾਣਾ ਬਗੁ ਬਪੁੜਾ ਜਨਮਿ ਨ ਭੇੜੀ ਅੰਗੁ ॥੧੨੩॥  ਅੰਗ 1384

ਮਤਲੱਬ– ਹੰਸਾਂ ਦੀ ਤਰਫ ਵੇਖਕੇ ਕਿ ਉਹ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਡੁਬਕੀਆਂ ਲਗਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਬਗਲਿਆ ਨੂੰ ਵੀ ਚਾਵ ਆ ਗਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਬਗਲੇ ਸਨ ਅਤੇ ਤੈਰਨਾ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਇਸਲਈ ਡੁੱਬ ਕੇ ਮਰ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਹੇਠਾਂ ਅਤੇ ਪੈਰ ਉੱਤੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ। ਫਰੀਦ ਜੀ ਅੱਗੇ ਫਰਮਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੈਂ ਸਮਝਿਆ ਸਾਈਂ ਦੇ ਪਿਆਰੇ ਹਨ ਇਸਲਈ ਡੇਰੇ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਲਿਆ, ਜੇਕਰ ਗਿਆਨ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਚੋਰ (ਬਗਲੇ) ਹਨ ਤਾਂ ਕਦੇ ਡੇਰੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ਬਦਨਾਮੀ ਨਾ ਹੁੰਦੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਸ਼ਰਅ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਸੀ। ਉਸ ਫਕੀਰ ਨੂੰ ਲੋਕ ਵਾਪਸ ਲੈ ਗਏ। ਜੇਵਰ ਅਤੇ ਪੈਸਾ ਵਾਪਸ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ਰਅ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਜੀ ਦੇ ਫਤਵੇ ਦੀ ਪਾਲਨਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸੰਗਸਾਰ ਯਾਨੀ ਪੱਥਰ ਮਾਰਕੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਦੂੱਜੇ ਫਕੀਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਚਿਤਾਵਨੀ ਮਿਲ ਗਈ।