51. ਭਕਤਾਂ ਦੀ ਬੇੜੀ ਪੱਥਰ ਦੀ ਸ਼ਿਲਾ

ਇੱਕ ਵਾਰ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਮਾਤਾ ਲੋਈ ਜੀ ਕਿਸੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਨਾਲ ਮਿਲਕੇ ਵਾਪਸ ਆ ਰਹੇ ਸਨ। ਦਰਿਆ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚਦੇ–ਪਹੁੰਚਦੇ ਕਾਫ਼ੀ ਅੰਧੇਰਾ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਘਾਟ ਉੱਤੇ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਹੀ ਬੇੜੀ (ਕਿਸ਼ਤੀ, ਨਾਵ) ਬਾਕੀ ਸੀ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੇਠ ਜੀ ਆਪਣੀ ਮਠਿਆਈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਪੁਤਰੀ ਸਮੇਤ ਬੈਠੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਬੇੜੀ (ਕਿਸ਼ਤੀ, ਨਾਵ) ਦਾ ਮਲਾਹ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਰਾਜਪੁਤ ਸੀ। ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਕਿਹਾ: ਹੇ ਮਲਾਹ ! ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਉਸ ਪਾਰ ਲੈ ਚੱਲ। ਮਲਾਹ ਇਹ ਗੱਲ ਸੁਣਕੇ ਬੋਲਿਆ: ਤੂੰ ਵੇਖਦਾ ਨਹੀਂ ਕਿ ਬੇੜੀ (ਕਿਸ਼ਤੀ) ਵਿੱਚ ਸੇਠ ਆਪਣੇ ਪਰਵਾਰ ਸਮੇਤ ਬੈਠਾ ਹੈ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਜਿਵੇਂ ਗਰੀਬ ਜੁਲਾਹੇ, ਜੁਲਾਹੀ ਨੂੰ ਬੈਠਣ ਦੇਣਗੇ  ? ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਭਾਈ ! ਤੁਹਾਡੀ ਬੇੜੀ (ਕਿਸ਼ਤੀ) ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਹੈ। ਅਸੀ ਇੱਕ ਕੰਡੇ ਉੱਤੇ ਬੈਠ ਜਾਵਾਂਗੇ। ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਮੂਫਤ ਨਹੀਂ ਜਾਣਾ, ਕਿਰਾਇਆ (ਕਿਰਾਯਾ) ਦਵਾਂਗੇ। ਇਹ ਕਹਿਕੇ ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਰੂਪਇਆ ਜੇਬ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਮਲਾਹ ਨੂੰ ਵਖਾਇਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਲੈ ਭਰਾ ਇਹ ਪੇਸ਼ਗੀ ਲੈ ਲੈ। ਰੂਪਇਆ ਵੇਖਕੇ ਮਲਾਹ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਭਰ ਆਇਆ ਅਤੇ ਉਹ ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੂੰ ਲੈ ਜਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਦੋਂ ਬੇੜੀ (ਕਿਸ਼ਤੀ) ਵਿੱਚੋਂ ਸੇਠ ਕੜਕਦੀ ਹੋਈ ਅਵਾਜ ਵਿੱਚ ਬੋਲਿਆ: ਖਬਰਦਾਰ ! ਜੋ ਇਸ ਜੁਲਾਹੇ ਅਤੇ ਜੁਲਾਹੀ ਨੂੰ ਬੇੜੀ (ਕਿਸ਼ਤੀ) ਵਿੱਚ ਬਿਠਾਇਆ। ਜਰਾ ਹੋਸ਼ ਕਰ ਤੂੰ ਇੱਕ ਲੱਖਪਤੀ ਸਵਰਣ ਹਿੰਦੂ ਸੇਠ ਦੇ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਲੇਛਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਬਿਠਾ ਸਕਦਾ ਹੈਂ। ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਹੱਕ ਵਲੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਵਾਂਗਾ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਪੂਰੇ ਪੰਜ ਰੂਪਇਏ ਮਲਾਹ ਦੇ ਹੱਥ ਉੱਤੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤੇ। ਉਹ ਮਲਾਹ ਬੇੜੀ (ਕਿਸ਼ਤੀ) ਲੈ ਕੇ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਕਬੀਰ ਜੀ ਅਤੇ ਲੋਈ ਜੀ ਉਥੇ ਹੀ ਅੰਧੇਰੇ ਵਿੱਚ ਖੜੇ ਰਹੇ। ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੇ ਲੋਈ ਜੀ ਦਾ ਹੱਥ ਫੜਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸ਼ਿਲਾ ਉੱਤੇ ਜਾ ਬੈਠੇ ਜਿਸਦਾ ਅੱਧਾ ਭਾਗ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਅੱਧਾ ਬਾਹਰ। ਲੋਈ ਜੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: ਸਵਾਮੀ ਜੀ ! ਕੀ ਅੱਜ ਰਾਜ ਇੱਥੇ ਹੀ ਕੱਟਨੀ ਹੋਵੇਗੀ  ? ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਲੋਈ ! ਇਹ ਗੱਲ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਰਾਮ ਜੀ ਦੱਸ ਪਾਣਗੇ ਅਤੇ ਉਹ ਦੱਸਣਗੇ ਵੀ ਜਰੂਰ। ਲੋਈ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਸਵਾਮੀ ਜੀ ! ਕੀ ਤੁਹਾਡਾ ਮਤਲੱਬ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਰਾਮ ਇਸ ਪੱਥਰ ਨੂੰ ਤੈਰਾਕੇ ਉਸ ਪਾਰ ਲੈ ਜਾਣਗੇ  ? ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਲੋਈ ਜੀ ! ਚੁਪਚਾਪ ਮੇਰੇ ਰਾਮ ਜੀ ਦੇ ਰੰਗ ਵੇਖਦੀ ਜਾਓ। ਇਹ ਕਹਿਕੇ ਕਬੀਰ ਜੀ ਸਮਾਧੀ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਮਿੰਟਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਮੇਰੇ ਰਾਮ ਜੀ, ਮੇਰੇ ਰਾਮ ਜੀ ਕਹਿਕੇ ਆਪਣੀ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਲੋਈ ਜੀ ਇਹ ਵੇਖਕੇ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਈ ਕਿ ਜਿਸ ਸ਼ਿਲਾ ਉੱਤੇ ਉਹ ਬੈਠੇ ਸਨ ਉਸਨੇ ਹਿਲਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਫਿਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਉੱਤੇ ਆਕੇ ਕਿਸ਼ਤੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੈਰਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਕਬੀਰ ਜੀ ਇਸ ਅਨੋਖੀ ਕਿਸ਼ਤੀ ਉੱਤੇ ਬੈਠੈ ਹੋਏ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੰਸਦੇ ਹੋਏ ਰਾਮ ਜੀ, ਰਾਮ ਜੀ ਕਹੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਪਿਆਰੇ ਮਿੱਤਰ ਨਾਲ ਡੂੰਘਿਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਕੇ ਹਸ ਰਹੇ ਹੋਣ। ਲੋਈ ਜੀ ਸ਼ਰਧਾ ਭਰੀ ਨਿਗਾਹਾਂ ਵਲੋਂ ਆਪਣੇ ਸਵਾਮੀ ਦੀ ਤਰਫ ਵੇਖਦੀ ਹੋਈ ਧੰਨ ਰਾਮ ਜੀ, ਧੰਨ ਰਾਮ ਜੀ ਅਤੇ ਧੰਨ ਕਬੀਰ ਜੀ, ਧੰਨ ਕਬੀਰ ਜੀ ਦਾ ਜਾਪ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਪੱਥਰ ਦੀ ਇਹ ਕਿਸ਼ਤੀ ਉਸ ਪਾਰ ਉਸ ਮਲਾਹ ਦੀ ਕਿਸ਼ਤੀ ਵਲੋਂ ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਅਤੇ ਘਾਟ ਦੀ ਸੀੜੀ (ਪਉੜੀ) ਉੱਤੇ ਚੜ ਗਈ। ਕਬੀਰ ਜੀ ਅਤੇ ਲੋਈ ਜੀ ਦੋਨਾਂ ਹੀ ਰਾਮ ਨਾਮ ਦਾ ਜਾਪ ਕਰਣ ਵਿੱਚ ਮਗਨ ਸਨ। ਸੇਠ ਨੇ ਅਹੰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਆਕੇ ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਲੋਂ ਹੀ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕਰਕੇ ਵੱਡੀ ਗਲਦੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਕਬੀਰ ਜੀ ਬਹੁਤ ਪਹੁੰਚੇ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂਨੂੰ ਨਰਾਜ ਕਰਣਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਅਕਲਮੰਦੀ ਦਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਹ ਸੋਚਦੇ ਹੋਏ ਜਦੋਂ ਉਹ ਮੰਜਿਲ ਉੱਤੇ ਅੱਪੜਿਆ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਕਬੀਰ ਜੀ ਅਤੇ ਲੋਈ ਜੀ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਕੰਡੇ ਉੱਤੇ ਅੱਪੜਿਆ ਹੋਇਆ ਪਾਇਆ ਤਾਂ ਉਹ ਹੈਰਾਨ ਅਤੇ ਵਿਆਕੁਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਸੇਠ ਕਬੀਰ ਜੀ ਦੇ ਚਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਡਿਗਿਆ ਅਤੇ ਬੋਲਿਆ: ਹੇ ਕਬੀਰ ਜੀ ! ਹੇ ਮਹਾਰਾਜ ! ਹੇ ਸਤਿਗੁਰੂ !  ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਭੁੱਲ ਹੋ ਗਈ, ਮੈਂ ਪਾਪੀ ਹਾਂ, ਗੁਨਹਗਾਰ ਹਾਂ। ਤੁਸੀ ਮੇਰੇ ਪਾਪਾਂ ਅਤੇ ਗੁਨਾਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਫ ਕਰ ਦਿੳ। ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੇ ਸੇਠ ਨੂੰ ਚੁੱਕਿਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ:

ਏਕ ਰਾਮ ਜਨਮ ਕੋ ਦੇਵੈ, ਸਭ ਏਕਸ ਕੇ ਬੰਦੇ ॥

ਉਚ ਨੀਚ ਕੋ ਕਹੇ ਜੋ ਪੈਦਾ, ਪਾਪਨ ਕੇ ਫਸੁ ਬੰਦੇ ॥

ਏ ਮਾਨਸੁ ਅਪਨੇ ਕੋ ਦੇਖੋ, ਈਰਖ ਕਾਹੂੰ ਜਲੰਦੇ ॥

ਮਾਨਸ ਸੇਵ ਸੇ ਸੋ ਲੋਹੇ ਮਨ ਕੋ, ਕਹੇ ਕਬੀਰਾ ਮੰਦੇ ॥

ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਨੇ ਸੇਠ ਜੀ ਦੇ ਪਛਤਾਵੇ ਵਿੱਚ ਤੜਪਦੇ ਹੋਏ ਦਿਲ ਨੂੰ ਹੋਰ ਤੜਪਾ ਦਿੱਤਾ। ਕਬੀਰ ਜੀ ਉਸਦੀ ਤਰਸਯੋਗ ਹਾਲਤ ਵੇਖਕੇ ਬੋਲੇ: ਸੇਠ ਜੀ ! ਤੁਹਾਡਾ ਨਾਮ ਕੀ ਹੈ  ? ਸੇਠ ਬੋਲਿਆ ਕਿ: ਮਹਾਰਾਜ ਜੀ ! ਮੈਨੂੰ ਰਾਮ ਦਾਸ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਕਾਸ਼ੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੇਰਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਕੰਮ–ਕਾਜ ਹੈ। ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ: ਭਗਤ ! ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡਾ ਨਾਮ ਰਾਮ ਦਾਸ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਸੀ ਰਾਮ ਦੇ ਦਾਸਾਂ ਵਾਲੇ ਕਾਰਜ ਵੀ ਕੀਤਾ ਕਰੋ। ਇਹ ਤਾਂ ਭਰਾ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਿ ਰਾਮ ਜੀ ਦੇ ਦਾਸ ਹੋਕੇ ਉਸਦੇ ਬੰਦਿਆਂ (ਆਦਮਿਆਂ) ਨੂੰ ਨਫਰਤ ਕਰਦੇ ਚਲੇ ਜਾਓ। ਸੇਠ ਰਾਮਦਾਸ ਬੋਲਿਆ: ਮਹਾਰਾਜ ਜੀ ! ਮੇਰਾ ਗੁਨਾਹ ਮਾਫ ਕਰ ਦਿੳ। ਅੱਜ ਵਲੋਂ ਮੈਂ ਰਾਮ ਜੀ ਦੇ ਦਾਸ ਵਾਲਾ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਕਰਾਂਗਾ ਅਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਅਹੰਕਾਰ ਨੂੰ ਕੋਲ ਨਹੀਂ ਆਉਣ ਦਵਾਂਗਾ। ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਹੁਣ ਤੁਹਾਡਾ ਦਿਲ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੁਸੀ ਆਪਣੇ ਦਿਲੋਂ ਇਹ ਗੱਲ ਕੱਢ ਦਿੳ ਕਿ ਅਸੀ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਨਰਾਜ ਹਾਂ। ਤੁਸੀ ਰਾਮ ਨਾਮ ਦਾ ਜਾਪ ਕੀਤਾ ਕਰੋ ਅਤੇ ਰਾਮ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਵਸਾਕੇ ਰੱਖੋ। ਊਂਚ–ਨੀਚ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤੁਸੀ ਵੀ ਨੰਗੇ ਹੀ ਆਏ ਹੋ ਅਤੇ ਅਸੀ ਵੀ। ਸਾਰੇ ਉਸ ਈਸ਼ਵਰ (ਵਾਹਿਗੁਰੂ)ਦੀ ਔਲਾਦ ਹਨ। ਇਹ ਊਂਚ–ਨੀਚ ਤਾਂ ਇਨਸਾਨ ਦੁਆਰਾ ਹੀ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਜਿਸ ਤਰੀਕੇ ਵਲੋਂ ਚਮਾਰ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਸੀ ਤਰੀਕੇ ਵਲੋਂ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਵੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਖਾਲੀ ਹੱਥ ਹੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਖਾਲੀ ਹੱਥ ਹੀ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਦੌਲਤ ਸਭ ਇੱਥੇ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਵੇਗੀ। ਦੌਲਤ ਦਾ ਅਹੰਕਾਰ ਅਤੇ ਹੰਕਾਰ ਤਿਆਗੋ। ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਭਲੇ ਕਰਮ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪੂਰੀ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਧਿਆਨ ਰੱਖੋ। ਰਾਮ ਨਾਮ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜਪੋ, ਤੁਹਾਡਾ ਕਲਿਆਣ ਹੋਵੇਗਾ।