38. ਨੇਕੀ ਦਾ ਬਦਲਾ ਨੇਕੀ

ਇੱਕ ਦਿਨ ਕਬੀਰ ਜੀ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਨੇਕੀ ਦੀ ਚਰਚਾ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ। ਸ਼੍ਰੀ ਧਰਮਦਾਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਮਹਾਰਾਜ ! ਤੁਸੀ ਫਰਮਾਂਦੇ ਹੋ ਕਿ ਗੈਰਾਂ ਵਲੋਂ ਵੀ ਨੇਕੀ ਕਰਣਾ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਨੇਕੀ ਕਰਣਾ ਹੈ। ਕੀ ਇਹੀ ਕਰਮਯੋਗ ਦਾ ਆਰਦਸ਼ ਹੈ। ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਬੇਸ਼ੱਕ  !  ਇਹ ਆਰਦਸ਼ ਯੋਗ ਹੈ ਨੇਕੀ ਦਾ ਫਲ ਹਮੇਸ਼ਾ ਨੇਕੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਉੱਤੇ ਮੁਕਤਾ ਮੁਨੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਮਹਾਰਾਜ ! ਇਸ ਸੱਚਾਈ ਨੂੰ ਕੋਈ ਮਿਸਾਲ ਦੇਕੇ ਸਮਝਾਓ। ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਅੱਛਾ ਸੁਣੋ ! ਅਫਰੀਕਾ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਜਿਸਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਰ ਭਾਰੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਇਹ ਗੱਲ ਹੈ ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਸ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਮੀਰ ਬੰਦਿਆਂ ਦੇ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੁਲਾਮ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਇੱਕ–ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਆਦਮੀ ਦੇ ਕੋਲ ਲੱਗਭੱਗ 10–10 ਜਾਂ 20–20 ਜਾਂ ਇਸਤੋਂ ਵੀ ਜਿਆਦਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਲਾਮਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਲੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੰਗੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲੋਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਖਾਣ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਦੁਖੀ ਹੋਕੇ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਗੁਲਾਮ ਭਾੱਜ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਫਿਰ ਫੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟਿਆ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਸ਼ੇਰ ਆਕੇ ਉਸਨੂੰ ਖਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜੋ ਵੀ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਸੁਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਸ਼ੇਰ ਵਲੋਂ ਬੱਚ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਗੇਰੋ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਗੁਲਾਮ ਆਪਣੇ ਮਾਲਿਕ ਦੇ ਅਤਿਆਚਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਹਾਸਲ ਕਰਣ ਲਈ ਭਾੱਜ ਨਿਕਲਿਆ ਅਤੇ ਦੂੱਜੇ ਰਾਜ ਦੀ ਤਰਫ ਭੱਜਿਆ। ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਭਿਆਨਕ ਜੰਗਲ ਪੈਂਦਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਉਸ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਦਰਖਤ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਤੜਪਦੇ ਹੋਏ ਵੇਖਿਆ। ਗੇਰੋ ਨੂੰ ਉਸ ਉੱਤੇ ਤਰਸ ਆ ਗਿਆ। ਸ਼ੇਰ ਉਸਦੀ ਤਰਫ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਵੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਬਿੱਲੀ ਬਣਕੇ ਉਸਤੋਂ ਰਹਿਮ ਦੀ ਭੀਖ ਮੰਗ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਗੇਰੋ ਨਿਡਰ ਬਣਕੇ ਉਸਦੇ ਕਰੀਬ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਵੇਖਿਆ ਸ਼ੇਰ ਦੇ ਅਗਲੇ ਦੋਨਾਂ ਪੰਜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ–ਵੱਡੇ ਕਾਂਟੇਂ (ਕੰਡੇ) ਘੁਸੇ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਕਾਰਣ ਉਹ ਚਲਣ ਦੇ ਲਾਇਕ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਪੀੜ ਦੇ ਕਾਰਣ ਉਸਦੀ ਜਾਨ ਨਿਕਲ ਰਹੀ ਸੀ, ਗੇਰੋ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਦੀ ਪਗੜੀ ਕੱਢ ਕੇ ਉਸ ਸ਼ੇਰ ਦੇ ਪੰਜੇ ਸਾਫ਼ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਵਾਰੀ–ਵਾਰੀ ਪੰਜਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਾਰੇ ਕੰਡੇ ਕੱਢ ਦਿੱਤੇ। ਕਾਂਟੇਂ (ਕੰਡੇ) ਕੱਢਣ ਨਾਲ ਸ਼ੇਰ ਦੀ ਪੀੜਾ ਵੀ ਘੱਟ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਉਹ ਚਲਣ ਲਾਇਕ ਵੀ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਗੇਰੋ ਦੇ ਵੱਲ ਧੰਨਵਾਦ ਭਰੀ ਨਜਰਾਂ ਵਲੋਂ ਵੇਖਿਆ ਅਤੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਫਿਰ ਇੱਕ ਤਰਫ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਗੇਰੋ ਸ਼ੇਰ ਦੇ ਨਾਲ ਨੇਕੀ ਕਰਕੇ ਜੰਗਲ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਦੂੱਜੇ ਰਾਜ ਦੇ ਵੱਲ ਚੱਲ ਦਿੱਤਾ। ਪਰ ਉਸਦਾ ਮਾਲਿਕ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੁਲਾਮਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਪਿੱਛਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਗੇਰੋ ਨੂੰ ਫੜ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਸੱਜਾ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ। ਉੱਥੇ ਉਹ ਹੀ ਸ਼ੇਰ ਜਿਸਦੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਗੇਰੋ ਨੇ ਕੰਡੇ ਕੱਢੇ ਸਨ ਗਰਜਦਾ ਹੋਇਆ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਕੰਡੇ ਲਗਣ ਦੇ ਕਾਰਣ ਉਹ ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਵਲੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਭੁੱਖ ਵਲੋਂ ਉਸਦੀ ਜਾਨ ਨਿਕਲ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਹ ਜਲਦੀ ਵਲੋਂ ਗੇਰੋ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਣ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਗੇਰੋ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਪਹਿਚਾਣ ਲਿਆ ਕਿ ਇਹ ਤਾਂ ਉਹੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹੇ ਮੇਰੇ ਪੰਜਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੰਡੇ ਕੱਢੇ ਸਨ। ਸ਼ੇਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਤਿੱਖੇ ਦੰਦਾਂ ਨਾਲ ਗੇਰੋ ਦੇ ਰੱਸੀ ਵਲੋਂ ਬੰਧੇ ਹੋਏ ਬੰਧਨ ਕੱਟ ਦਿੱਤੇ। ਗੇਰੋ ਜਦੋਂ ਬੰਧਨਾਂ ਵਲੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਸ਼ੇਰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਉਸਦੀ ਗੋਦੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖਕੇ ਬੈਠ ਗਿਆ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਅਤਿ ਨਿਕਟਵਰਤੀ ਪ੍ਰੇਮੀ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੇਰੋ ਨੇ ਵੀ ਉਸ ਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਪਹਿਚਾਣ ਲਿਆ ਕਿ ਇਹ ਉਹੀ ਸ਼ੇਰ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਪੰਜਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉਸਨੇ ਕੰਡੇ ਕੱਢੇ ਸਨ। ਉਹ ਸੱਮਝ ਗਿਆ ਕਿ ਇਹ ਦੁਸ਼ਮਨ ਨਹੀਂ ਦੋਸਤ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਣ ਲਗਾ। ਫਿਰ ਸ਼ੇਰ ਉਠ ਖੜਾ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਗੇਰੋ ਦੇ ਚੋਲੇ ਦਾ ਪੱਲਾ ਫੜਕੇ ਚੁੱਕਿਆ ਅਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਆਪਣੀ ਪਿੱਠ ਉੱਤੇ ਬੈਠਣ ਲਈ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ। ਗੇਰੋ ਸੱਮਝ ਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪਿੱਠ ਦੀ ਸਵਾਰੀ ਕਰਣ ਲਈ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਉਸਦੀ ਪਿੱਠ ਉੱਤੇ ਬੈਠ ਗਿਆ। ਸ਼ੇਰ ਉਹਨੂੰ ਜੰਗਲ ਦੇ ਪਾਰ ਲੈ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਉਸ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਵਲੋਂ ਬਾਹਰ ਛੱਡ ਆਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗੇਰੋ ਦਾ ਅਤਿਆਚਾਰੀ ਮਾਲਿਕ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੇ ਮੁਕਤਾ ਮੁਨੀ ਨੂੰ ਇਹ ਸਾਖੀ ਸੁਣਾ ਕੇ ਕਿਹਾ: ਭਗਤ ਲੋਕੋ  !  ਦੇਖਿਆ ਨੇਕੀ ਨੂੰ ਖੂੰਖਾਰ ਜਾਨਵਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਦੇ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਬਦਲਾ ਜਰੂਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸਲਈ ਇਹ ਸੱਮਝ ਲਓ ਕਿ ਕਿਸੇ ਦੇ ਨਾਲ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਨੇਕੀ ਕਦੇ ਅਕਾਰਥ ਨਹੀ ਜਾਂਦੀ ਉਸਦਾ ਫਲ ਜਰੂਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।

ਨੇਕੀ ਕੀਤੀ ਕਭੀ ਭੀ, ਨਹੀਂ ਅਕਾਰਥ ਜਾਇ ॥

ਕਹ ਕਬੀਰਾ ਨੇਕੀਆਂ ਤੇ ਮਿਠਾ ਫਲ ਖਾਇ ॥