SHARE
19. ਕਾਇਰਤਾ (ਕਾਯਰਤਾ) ਦੀ ਨਿੰਦਿਆ (ਸੋਮ ਨਾਥ ਮੰਦਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ, ਗੁਜਰਾਤ)
ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਸੋਮਨਾਥ ਦੇ ਮੰਦਰ ਦੇ ਖੰਡਹਰਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਓਥੇ, ਮਕਾਮੀ ਜਨਤਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂਨੂੰ ਮੁਹੰਮਦ ਗਜਨਵੀ ਦੁਆਰਾ ਲੁੱਟ–ਪਾਟ ਦੀ ਕਰੂਣਾਮਯ ਕਥਾ ਸੁਣਾਈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਸਮਾਂ ਨੂੰ ਸੋਮਨਾਥ ਦੇ ਮੰਦਰ ਦਾ ਵੈਭਵ ਸੰਸਾਰ–ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੀ ਪਰ ਅਰਬਾਂ ਰੁਪਏ ਦੀ ਪੈਸਾ–ਸਾਮਗਰੀ, ਹੀਰੇ–ਮੋਤੀ, ਸੋਨਾ, ਚਾਂਦੀ ਇਤਆਦਿ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਆਕਰਮਣਕਾਰੀ ਲੂਟ ਕੇ ਲੈ ਗਏ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਉਹ ਯਾਦਾਂ ਹੀ ਬਚੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਗੱਲ ਸੁਣਕੇ ਗੁਰੁਦੇਵ ਨੇ ਉਸ ਦੁਰਘਟਨਾ ਉੱਤੇ ਸਮਿਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ:
ਸੋ ਜੀਵਿਆ ਜਿਸੁ ਮਨਿ ਵਸਿਆ ਸੋਇ ॥
ਨਾਨਕ ਅਵਰੁ ਨ ਜੀਵੈ ਕੋਇ ॥
ਜੇ ਜੀਵੈ ਪਤਿ ਲਥੀ ਜਾਇ ॥
ਸਭੁ ਹਰਾਮੁ ਜੇਤਾ ਕਿਛੁ ਖਾਇ ॥ ਰਾਗ ਮਾੰਝ ਅੰਗ 142
ਗੁਰੁਦੇਵ ਨੇ ਮਕਾਮੀ ਜਨਤਾ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਚਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ– ਤੁਹਾਡੇ ਪੂਰਵਜਾਂ ਨੇ ਆਤਮਕ ਉਂਨੱਤੀ ਲਈ ਇਹ ਮੰਦਰ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਪੈਸਾ ਦੌਲਤ–ਐਸ਼ਵਰਿਆ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਵਿਲਾਸਿਤਾ ਦਾ ਜੀਵਨ ਜੀਣ ਲੱਗੇ। ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਅਸਲੀ ਲਕਸ਼ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਣ, ਨਾਮ ਬਾਣੀ ਭੁੱਲ ਗਏ, ਜਿਸ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਆਤਮਾ ਮਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਰੀ ਹੋਈ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਭੋਗ–ਵਿਲਾਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਕੁੱਝ ਸੂਝਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਆਦਰਸ਼ ਲਈ ਕੁਰਬਾਣੀ ਦੇਣਾ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਾਣਾਂ ਦੀ ਰਣਕਸ਼ੇਤਰ ਵਿੱਚ ਜੂਝਦੇ ਹੋਏ ਆਹੁਤੀ ਦੇਣਾ ਮੂਰਖਤਾ ਸੱਮਝਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਪਰਿਣਾਮ ਸਵਰੂਪ ਇਹ ਖੰਡਹਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਦੀ ਮੁੰਹ ਬੋਲਦੀ ਤਸਵੀਰ ਹੈ। ਅਰਥਾਤ, ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ "ਰਾਸ਼ਟਰ", "ਸਮਾਜ" ਜਾਂ "ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਪਤਨ" ਨਜ਼ਦੀਕ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸਦਗੁਣ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਜਿਸ ਨੋ ਆਪਿ ਖੁਆਏ ਕਰਤਾ ਖੁਸਿ ਲਏ ਚੰਗਿਆਈ ॥ ਰਾਗ ਆਸਾ, ਅੰਗ 417
ਜਦੋਂ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਆਤਮਕ ਉੱਨਤੀ ਦੇ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਪਤਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੁਦਰਤ ਆਪ ਉਨ੍ਹਾਂਨੂੰ ਦੰਡਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।